محمدرضا حقیقت سمنانی

مسئله الهی بودن متن و الفاظ قرآن کریم از مهم‌ترین مبانی وحی‌شناسی اسلامی است، به اعتقاد عموم صاحب نظران قرآنی، خداوند الفاظ و معانی آیات را بر پیامبر نازل فرموده، در نتیجه لفظ ومعنای قرآن هر دو الهی است. در دوران معاصر، روشن‌فکرانی چون نصرحامد ابوزید آرای چالش برانگیزی درباره ماهیت وحی ازجمله، نبوی دانستن الفاظ قرآن بیان کردند، ابوزید برای اثبات این انگاره به آیات قرآن، اختلاف قرائات، ناسخ ومنسوخ، ادله کلامی مبنی بر امکان نداشتن تکلم خداوند و نزول تدریجی قرآن، استدلال کرده است. پژوهش حاضر با روشی تحلیلی و انتقادی به نقد این مبنای وحی شناختی ابوزید براساس مبانی وحی‌شناسی علامه طباطبایی می‌پردازد و روشن می‌کند، آیات متعددی الفاظ ومعانی قرآن را الهی می‌داند. اختلاف قرائتی که موجب تحریف یا تناقض در قرآن باشد، قابل قبول نیست. تبیین صحیح نسخ، مستلزم تناقض و جهل در خداوند نیست. صفت متکلم براساس ادله عقلی و نقلی ثابت است و حکمت نزول تدریجی قرآن تعلیم و تربیت جامعه بوده و تعامل قرآن با زمانه، تعاملی فعالانه ونه منفعلانه است. درنتیجه باید گفت وحی قرآنی هم در ناحیه لفظ و هم معنا، دارای ماهیتی الهی است و نه نبوی.